No se que escribir

No se que escribir gy Karolka A,2Ka5pR 02, 2010 79 pagcs Historia Ameryki Eacinskiej [pic]Wojny o niepodlegloét Ameryki taciñskiej Przyczyny wewnetzne wojen o niepodlegoSd spiski kreolskie ( równiei 1780-1781 powstanie Tupaca Amaru II w Peru). Ruchy te byy konsekwencja ograniczenia handlu i swobodny rozwoju gospodarczy.

Hiszpania nie dopuszczala do urzedów w koloniach kreoli, narzuca4a wlasnych urzedników pojawiajq sie hasa nawoh_ljace o uznanie swobody w handlu z Angliq (dotychczas metropolia miala monopol na handel z koloniami) oraz objecie na w is ch stanowisk przez kreoli (kreole cze jak organizo PACE 1 or 79 reformy burboáskie( ro! przyczynilo si? do ro? ‘nieni nowych wicekrólestw Zaczely wiec rodzi rzadzanie kolonia tropoliâ (powstanie w wielkich portach. ále Ameryce nadzór Hiszpanii (Np. milicja obywatelska byla lokalna) decentralizacja wadzy kontroll wzbogacenie si? elit kreolskich, stawali sie elitâ politycznq, «przez nich» zaczgFa siq wylaniaé struktura narodu zdolnego do samodzielnego rzâdzenia Przyczyny zewnetrzne: od polowy XIX wieku zaczynajâ ksztaltowat si* silne bloki w Europie. Anglia, Portugalia, Dania i Holandia contra Hiszpania i Francja olonie zaczynajq szukaé oparcia u Anglii (naturalnego przyw? ojuszu «czterech») rewolucja francuska; zburzenle dotychczasovwch struktur przez Kolumba w 1492 roku, pierwotnie nazwana HispaniolQ, do kolo XV wieku posiadloSc: hiszpañska Santo Domingo. W XV wieku doprowadzono na wyspie do zaglady lokalnych Indiana W 1 697 roku zachodnia cz$ci vvyspy przeszla w posiadanie Francuza Salnt Domingue), zaf020no na niej plantacje trzciny cukrowej, kawy, bawehny, sprowadzono niewolników Afryki. Pod koniec XVIII wieku pólnocna czeéé Haiti zamieszkana byla przez Afrykanów a po-udniowa przez Mulatów byla duio bardziej europeizowana.

W sklad struktury etnicznej Haiti wchodzili czarni niewolnicy oraz wolni mulaci biali. konflikt miedzy bialymi a wolnymi ludimi ‘kolorow. ymi’. Ci ostatni chcieli równouprawnienia, ale nie zgadzaly sig na to Madze lokalne (wbrew ustanowionemu w pary? u dekretowi z 1790 roku o równoéci wszystkich wolnych ludzi). W 1789 roku na francuskiej cz$ci wyspy ibialy ruch niepodlegkoéciowy’ lada statusu autonomii. W 1790 wybucha powstanie mulatów ale zostaje st4umione.

W sierpniu 1791 roku na pólnocnej czeéci wyspy wybucha wielkie powstanie niewolników pod haslem zniesienia niewolnictwa. Powstanie to nie do kohca zostao spacyfikowane, wielu ludzi nie powrócilo ju? do pracy na plantacjach Na przefomie sierpnia wrzeénia 1791 wybucha drugie powstanie vvyzv,’oleñcze, tym razem o równe prawa. p zyjqty zostaje dekret z Pary2a. Do 1789 roku naczelna wladze na Haiti sprawowa gubernator, a nastepnie komisarz rewolucyjny, który obiecuje wolnoéé tym, którzy poprq republikanów.

Zaczynajq siq walki miedzy republikanami a kontrrewolucjonistami (Anglikami). Angla ju? od jakiegoé czasu usilowala wejéc gospodarczo na teren Ameryki taciñskiej, tak. vviec razem z Hiszpanie popiera kontrrewolucje W 1794 roku czarny genera, przywódcca niewolników . D. Toussaint Louverture przechodzi na strone francuskich republikanów dzieki temu republikanie zyskuja przewage a Toussaint coraz bardziej s 2 OF republikanów dzieki temu republikanie zyskuja przewagg a Toussaint coraz bardziej skupia wladze w swoich rekach.

W latach 1799-1800 ma miejsce wojna rmçdzy Pólnocq a poludniem; wojska Toussaint opanowuje poludnie (dochodzi do zjednoczenia wyspy- wczeéniej bowiem zaja hiszpahska czgéé wyspy- Santo Domingo) W 1801 roku Toussaint og4asza konstytucje > ogasza autonomiq Haiti, Haiti to teren stowarzyszony z Francjq niesienie niewolnictwa -> doiywotnie stanowisko gubernatora dla Toussaint 1802-1804 VWaéciwa wojna o niepodlegoéé Napoleon vwsy*a ekspedycje przeciwko Toussaint, armia gubernatora zostaje zwyci*ona (przez generala Leclerca), a sam Toussaint wywieziony do Francji gdzie umiera.

Napoleon decyduje na przywrócenie niewolnictv. ‘a na wyspie. W tym czasie jednak panuje epidemia febo,’ dziesiatkujqca Zolnierzy francuskich. W tej sytuacji ‘wszyscy’ jednocza sihy w walce przeciwko francuzom. W 1802 po wypchaniu wroga z wyspyJ Dessalines ogasza siq cesarzem. W 1803 roku ma miejsce powszechna wakuacja Francuzów Francuzów z wyspy i powtorne zniesienie niewolnictwa. stycznia 1804 ogfoszona jest niepodlegloéé Haiti (nazwa wyspy pochodzi z jezka tubylców oficjalnie funkcjonuje dopiero od uzyskania niepodlegloéci). Po ogoszeniu konstytucji dochodzi do masakry Francuzów. Cze#t iolnierzy polskich walczqca po stronie francuskiej przechodzi na strone murzynów. W 1806/7 dochodzi do ponownego podzialu wyspy na czeSd pólnocnQ (Christophe, p? ej kr? Henryk l) i poFudniowQ (Peti? Francja uznaje niepodlegloSd Haitl dopiero w 1838 roku.

Cechy integracyjne w walce o niepodlegloát wspólny cel; walka o woln e niewolnictwa, 3 OF idea wspólnego wroea dezintegracyjne: podzialy (rasowe, etniczne, historyczne i klasowe) tradycja przemocy jaka/religia konflikt miedzy miastem a wsiq demografia kolonialna Formowanie sie nardowoéci na Haiti 1 faza, formowanie sie narodu haitañskiego (zakoñczona 1789-90); integracyjna rola etniczno jqzkowa i spoleczno organizacyjna rezimu niewolniczego (moment socjologiczny); idee insurekcyjne (marrons), tworzenie legend i mitów wolnoéciowych (moment ideologiczny) 2 faza, lata anty niewolniczej rewolucji i wojny o niepodlegloéé 1791-1803/4 3 faza, lata 40-ste XIX wieku faza przelom wieków cmabienie pradowoéci narodowej, jest to okres stabilizacji, gruntowania sie struktury i stylu 2ycia nowego narodu. 1915-34 lata okupacji USA, powstanie nowego nacjonalizmu haitaóskiego 1944-48 lata odrodzenia kulturalnego [pic]Meksyk Pod koniec XVIII wieku maja w Meksyku miejsce liczne spiski przeciw metropolii. Spiskowali kreole, którzy chcieli m. in. swobody handlu, w 1799 roku spiskujq metysi kupcy a w 1800-01 Indianie (spisek Mariano) chcâcy wskrzesld Azteków. W 1808 roku gachupines opowiadaja sie za uznaniem Ferdynanda VII, kreole jednak chCâ niepodlegloáci (z poparciem wicekrólestwa Meksyku). Spisek ten zostaje jednak rozbity przez Hiszpanów. , Ks.

Miguel Hidalgo (zwolen cenia, utrzymywal dobre 4 OF stosunki z Indianami) przy reoli, ale po rozbiciu niewolnictwo zwraca ziemie Indianom anuluje podatki Zg*asza sie tel o pomoc do USA (! ) Odziafy powstaácze zostaja rozbite, a w 1811 roku ksiâdz Hidalgo skazany jest na kare Smierci (wyrok wykonany w bardzo demonstracyjny spos? ób Ks. Morelos, wyslannik Hidalgo, metys z ubogiej rodziny zyskuje duie poparcie spoleczehstwa (zwaszcza w stanie Guerrero). Oglasza program, który zaklada: niepodleg40St republikq róznorodnost ras koniec przywilejów koécioa odzial wielkich majatk? iemskich reforme rolna w 1813 roku powouje Kongres Narodowy proklamujqc Republike Anahuac. Kongres skPy i znacznie ograniczyF role Morelosa, ale ten nie protestowal.

Od 1813 roku jest równieã bardzo widoczny rozfarn migdzy Gachupines, (którzy chcieli kontrofensywy) i kreolami, (którzy pragneli stabilizacji)_ W 181 5 roku Republika Anhuac upada, Morelos zostaje stracony, ale do 1 819/20 roku dziala partyzantka silnie stawiajeca opór hiszpanom (zw4aszcza w stanach Vera Cruz, Guerrero i Victoria). Ostatecznie kreole calkowicie odwracajq sie od Gachupines i chCQ niepodlegloáci. Kreol Agustin Iturbide popiera monarchiczny porzqdek kolonialny, ale nie pod zwierzchnlctwem gachupines. podpisuje porozumienie ze stanami Guerrero i Victoria, dzieki niemu odradza siq kreolski ruch niepodleÑoSciovvy. W 1821 roku oglasza Plan z Iguala postulujac: s OF niepodleg40éé Meksvku konstytucji z 1824 roku Meksyk staje sig republika federalistyczne. pic]Zjednoczone prowincje La platy (nazwa Argentyna weszla w uzycie dopiero w latach 60 XIX wieku) juan Manuel de Rosas (dyktator w latach 1829-1852), -> gubernator glównej prowincji La Platy ->Byl typem macho, czlowiekiem bez wykszta4cenia; gaucho, ogaty hodowca, przez intelektualistów uwaiany za «barbarzyhce -> sprawowal wladze bezpoSrednie, stosowal przemoc ->jest archetypem dyktatora populistycznego lego celem byo stworzenie jednej wielkiej La Platy w granicach kolonialnych (Argentyna/Boliwia/Paragwaj/lJrugwaj). Stalym wrogiem Rosasa i g4ówna przeszkoda w realizacji jego planu by4 Paragvuaj pod wladza dr. Francii, uwaáal, Paragwaj by4a to «zbuntowana prowincja, którq na powrót nale2a40 wcielit do la Platy». Argentyna zresztq niepodlegloéé Paragwaju uzma dopiero po árnierci Rosasa. olityka zagraniczna W 1837 roku wojna z Konfederacja Peruwiaásko-301iwijska 839 nierozstrzygnieta wojna brazylijsko-argentyhska o Urugvu•aj, z która niepodlegloécia (’36) Rosas nigdy sie nie pogodz*. 1843-51 konflikt o Urugw’aj ( w Urugwaju istnia*y dwie frakcje polityczne: blancos (konserwatyéci popierani przez Rosasa(! )) i colorados (popierani przez Brazyliq, Anglie, Francjq Wojna z Chile o Ziemie Ognistâ Wojna z WielkQ BrytaniQ o Falklandy (1833) Woja z Francjd (1838-39); pragnec odbudowat wielkoát La Platy Rosas na sifq wciela Francuzów do armii laplateóskiej, skorhczyo francuskâ blokada Buenos Aires Polityka wewnetrzna 6 OF problemy z separatystyczn mi Corrientes Entrer?

Aires); Rosas popieral wlaécicieli wielkich majQtków ziemskich stworzy Silne pahstwo federalistyczne (z silnym oSrodklem w Buenos Aires) gloszqc haskl federalizacji centralizowa La Plate oddajâc je zwierzchnictwu Buenos Aires w La Placie: azules (unitaryéci) rosados (federaliéci) zwalczal caudillos z prowincji mial du2e poparcie ludu (urzadzal festyny, igrzyska, uwa2any by4 przez lud za «jednego z nas») tworzy tajnq policje azorca (nazwa znaczy kolby kukurydzy), 20 tyé opozycjonistów zabitych podczas dyktatury. ostra cenzura (intelektualiSci politycy opozycji udajâ si? a ermgraqç odcina Zegluge rzecznâ, co staje si? ostatecznq przyczyne jego upadku (udaje sig na emigracje. Rosas, dyktatorem z «przyzwolenia», Francia dyktatorem z plebiscytu Cuba w latach 60-tych XIX wieku wciâi naleZy do Hiszpanii, reszta Ameryki jest jui wtedy wolna (oprócz Puerto Rico).

W zwiQzku z duiym obci*eniem podatkowym (Cuba byla bogate wyspâ) zaczynaja tworzyé siq ruchy anty hiszpaóskie. Ruch kreolski (w}aSciciele plantacji) nawiâzali porozumienie z masonów. W 1868 ‘Anybucha powstanie w Oriente, w Grito de Yara pada haslo «Viva Cuba libre! » Manifest Carlosa Manuela de Cedes Utworzona zostaje Junta Revolucionaria de la isla de Cuba Ogfoszono, ke powstanie wybucmo przeciwko praktyce despotycznych rzqdów hiszpañskich Domaga sie prawa gosu (suwerennoéci) Zedajâ zmniejszenia op}at na rzecz metropolii (na wojsko hiszpaóskie) Dekret znosi niewolnictwo rzeciwników OF powstania» czvli udzial arantowal utrzymanie konstytucja rozdziela wadze cywilne od politycznych 1871 a? orrible, kl? i powsta? 872-73 sukcesy W 1876 roku ogloszony zostaje dekret na mocy, którego «kaidy kubahczyk, który z Hiszpanami rozmawia nie o czymé innym ni2 umrze» W latach 77/78 oddzialy skadajq broh, w lutym 1878 podpisany ostal uklad pokojowy w El Zanjhon kohczecy wojne 10 letniâ (1868-1878) na mocy, któregc, -> Kuba uzyskuje prawo do reprezentacji w Kortezach (2 deputowanych) > ogloszono amnestie dla powstañców niewolnicy, którzy walczyli w powstaniu otrzymuja wolnoéé > pozwolenie na emigracjq Kuby (najcz$ciej na Floryde tam udaje sie Antonio Maceo (byly niewolnik, przywódca powstania) Wojna 101etnia byla, wielkq przegranâ dla Kuby, nie odzyskala niepodlegoéci nie udalo siq tei zupelnie znieéc niewolnictwa. Na emigraqi (Maceo) utworzony zostal Comiter Revolucionario Cubano jeszcze w 78 roku ogoszono nowy manifest o nowa alkq o niepodlegloSd. Hiszpanie jednak przeciwdzialali propagandowo starajac sie utrzymaé represje, ze chodzilo o konflikt rasowy (glowni liderzy powstania byli Murzynami). Tak tez pod koniec 78 roku Maceo zostaje izolowany, idea powstania nie przyjea siq ze wzgledu na s*abe przygotowanie, propaganda hiszpahska ogólne zmeczenie po 10 latach wojny. Mimo to w latach 78-80 toczyla sig tzw.

Guerra Chiquita (walka partyzantki). W grudniu 80 roku nastâplla ostateczna kapitulacja powstanla. W latach 80-85 nie bylo walk zbrojnych, ale Kuba ma swoich reprezentantów reprezentantó w Kortezach (w. ybieranych przez 3%lud 8 Hiszpania przvznaie kub osci osobiste, prawo do projekt o autonomii dla Kuby i Puerto Rico, ale przepad w Kortezach Sytuacja gospodarcza dawne ingenio zastepuje central (gospodarstwo plantacyjno- przemyslowe) wi? za koncentracja ziemi wzrost produkcji cukru wzrost podaiy -> spadek cen zla sytuacja finansowa (zniszczenia wojenne, metropolia nie zmniejsza obci*eh podatkowych) wzrost udzialu kapitalu USA w gospodarce v. spy (inwestycje w górnictwo, wymiana handlowa ) [pic]1880-95 1 5-Iecie «spokoju» na Kubie Po wojnie 10-Ietniej zaczynaja kszta4towaé sie partie polityczne Partido Liberal (autonomi#ci), za stopniowym zniesieniem iewolnictwa, po 82 roku radykalizujâ sie chcq pobudzié ia-lq emigracj? Europy áeby «poprawi? as? Partido Reformista (podobny program do PL, ale chcâ przeprowadzié szersze reformy gospodarcze, doprowadzié do róznych p aw dla Hiszpanów i kubahczyków W 1893 roku partie te lacza sig Union Constitucional (integrySci), do pelniejszej asymilacji Kuby i Hiszpanii, chca 2eby Kuba bya uwa2ana za «zamorskie terytoria»; brak jasnej opinii o niewolnictwie 1890 Movimiento Economico, debata o przyszloSci ekonomicznej Kuby. Omawiana przyszloSciowe ewentualne reformy gospodarki (Np. zniesienie obciQienia skadanych przez Hiszpanów Emigracja, w latach 85, 86 powstafy pomysy ekspedycji na Kubg Ok. 887 dzialalno# niepodlegloáciowa rozpoczâl Jose Marti pisarz, poeta, eseista). lego dzialalnoéé kierowana byla przede wszystkim do kuba iczych(! ) ( wczeÉniej niepodleg40écie «zaimowal V) i finansowana przez Kuby walka ma byt równa, dobrze przemySlana, niezadajeca powa? nych strat Emigracja akceptuje i przymuje bases de partido, zaczyna 00/0rzyd siatki konspiracyjne, transportowano rope,odszukuje weteranów wojny 10 letniej. Luty 1895 powstanie w Oriente (ogromna rola emigracji, powstania zawsze zaczynajq sie w Oriente! , tym razem do walki przyFqczajQ cmopi i robotnicy rolni (wiesza czeéé ludu), a wielka idea o niepodlegloSci dojrzala.

Marti jechaf na Kubg z USA przez Dominikane gdzie w marcu 1895 roku oglosi Manifest Monte Cristi obecna wojna jest kontynuacja wojny 10 letniej nie jest to wojna przeciwko bialym ani neutralnym Hiszpanom celem jej jest stworzenie Republiki równe prawa dla wszystkich obywateli (Marti umiera zaraz na poczqtku walk) Zwolane zostaje Zgromadzenie Konstytucyjne, na którym nastgpuje podzia w}adz na cywilne i wojskowe (wzmocniony jeszcze przez róznice etniczne i program spoleczny) Cisneros Betancourt (biay polityk) cywil Atonio Maceo (murzyn) -> wojskowy Ogoszono zakaz satry (satra- zbiory trzciny); mialo to na celu odciqcie dophywu pieniedzy do przeciwnika niepodleglo#ci, rujnuje to krajowa gospodarke, ale w4aénie to bylo potrzebne powstañcom. Gen Valeriano Weyler (Hiszpan) zwalcza niepodlegloéciowe zrywy, tworzy reconcentrados (1 -Szy prototyp obozów koncentracyjnych), aby odciaé partyzantów od cywili. W 1897 roku w Hiszpanii wygrmaja liberalowie, odwouja oni Weylera i przyznajq Kubie utonomie. Kubie jednak to nie wystarcza, zw4aszcz spora przewage nad